Δρ Ευγενία Φρατζέσκου, απόφοιτη 1997, Α΄ Αρσάκειο Λύκειο Ψυχικού
Αρσάκειο Πατρών (1984-1992)
Αγαπητή δρ Φρατζέσκου, είστε εικαστικός και ερευνήτρια τέχνης. Ποιο είναι το αντικείμενο της έρευνάς σας;
Από το 2000 κύριο άξονα της έρευνάς μου έχει αποτελέσει η ανάπτυξη νέων θεωριών και μεθοδολογίας ‘χαρτογράφησης’ των σχέσεων μεταξύ εικονικού και πραγματικού χώρου. Αυτό επιτυγχάνεται με νέους τύπους ψηφιακού σχεδίου, μέσω καινοτομικών σχέσεων μεταξύ τέχνης, αρχιτεκτονικής, φιλοσοφίας, επιστήμης και εικονικής πραγματικότητας.
Στο πρόσφατο ακαδημαϊκό σας σύγγραμμα «Redefining the Fold: Across the Philosophy of Science and Drawing» (LAP – Lambert Academic Publishing, 2022) παρουσιάζεται ένας νέος διάλογος μεταξύ της φιλοσοφίας της επιστήμης και του σχεδίου. Τι ακριβώς πραγματεύεστε στη μελέτη σας αυτή;
Οι πρόσφατες εξελίξεις στην ψηφιακή τεχνολογία, κβαντική φυσική και υπερχάος εμπνέουν τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου του σχεδίου στην Τέχνη και στην Αρχιτεκτονική. Συγκεκριμένα, το επίπεδο της αφαίρεσης (abstraction) αλλάζει, καθώς αλλάζουν και οι σχέσεις μεταξύ ύλης, πληροφορίας και χώρου. Έχοντας την έννοια της ‘πτύχωσης’ του φιλοσόφου Gilles Deleuze ως σημείο αναφοράς, νέοι τύποι σχεδίου μπορούν να αναπτυχθούν μέσα από τέτοιες σχέσεις.
Πολλά και σημαντικά είναι τα ερωτήματα που πηγάζουν από την έννοια του ‘χάους’ και σχετίζονται με τον προσδιορισμό της σχέσης μεταξύ πληροφορίας, γεωμετρίας και τοπολογίας. Είναι λοιπόν απαραίτητο να διερευνηθεί μια τέτοια σχέση όχι απλά μέσω της θεωρίας δυναμικών συστημάτων και συγκεκριμένα του ‘χώρου φάσης’ (phase space), αλλά και σε συνάρτηση με τη σύγχρονη φιλοσοφία της επιστήμης.
Δίνω ιδιαίτερη έμφαση στην έννοια του ‘παράδοξου’ και της ασυμφωνίας μεταξύ αριθμών και διαγραμμάτων (και κατ’ επέκταση μεταξύ ουτοπίας και δυστοπίας), γιατί εκεί ακριβώς είναι που μπορεί να υπάρξει καινοτομία. Ουσιαστικά η συγκεκριμένη μελέτη αναδεικνύει το σχέδιο ως τη διεπιστημονική μεθοδολογία που συνδέει την καλλιτεχνική δημιουργία με την έρευνα.
Στη μελέτη αναλύονται και έργα καλλιτεχνών που έχουν συνεργαστεί με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικής Έρευνας (CERN), όπως του Ryoji Ikeda, που ερευνά την έννοια του ‘ακατάλυπτου’ στα μαθηματικά μοντέλα και τη σύσταση των δεδομένων, της Evelina Domnitch και του Dmitry Gelfand, που μέσα από δυναμικά πεδία δημιουργούν ‘γλυπτική’ στον χώρο, του Yunchul Kim, που ‘μεταμορφώνει’ την ύλη μέσω μαγνητικών και χημικών αντιδράσεων. Επίσης αναλύονται και έργα αρχιτεκτόνων, όπως του Peter Eisenman, των Gilles Retsin και Isaie Bloch, σε σχέση με το πώς η έννοια της ‘πτύχωσης’ επηρεάζει την αρχιτεκτονική δημιουργία.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι σπουδάσατε μετά την αποφοίτησή σας από το Α΄ Αρσάκειο Λύκειο Ψυχικού;
Σπούδασα απευθείας στο Λονδίνο με υποτροφίες από το University of the Arts London και το Ερευνητικό Συμβούλιο Τεχνών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ηνωμένου Βασιλείου (AHRC). Το 1998 πήρα το πρώτο μου δίπλωμα στη Ζωγραφική από το Chelsea College of Art and Design. To 2001 πήρα πτυχίο Ζωγραφικής και το 2002 πήρα το μάστερ μου στο Σχέδιο, και τα δύο με Διάκριση από το Wimbledon School of Art. Ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στις Καλές Τέχνες το 2006 με το διδακτορικό δίπλωμα στην Ψηφιακή Τέχνη και Σχέδιο από το Wimbledon School of Art του Πανεπιστημίου Surrey στο Λονδίνο. Να σημειωθεί πως στην παγκόσμια κατάταξη των διδακτορικών διατριβών από την Grafiati η διατριβή μου συμπεριλαμβάνεται στις 30 καλύτερες αναφορικά με τις νέες σχέσεις μεταξύ εικονικής πραγματικότητας, χώρου και τέχνης. Παράλληλα, επειδή με ενδιαφέρει η διδασκαλία, από το 2004 έχω πιστοποίηση διδασκαλίας σε ΑΕΙ από το Centre for Learning and Teaching in Art and Design (Royal College of Art, University of the Arts London και WSA).
Έχοντας φοιτήσει σε δύο σχολεία μας, αρχικά στο Αρσάκειο Πατρών και μετά στο Α΄ Αρσάκειο Λύκειο Ψυχικού, τι αναμνήσεις διατηρείτε από τα μαθητικά σας χρόνια;
Θυμάμαι τα μαθητικά μου χρόνια με νοσταλγία. Ποιος δεν θυμάται τις επισκέψεις μας στο Μουσείο Βορρέ, στη Στοά του Βιβλίου, στο Ενυδρείο, στα μουσεία στην Πλάκα, στο Μέγαρο Μουσικής, στις συναυλίες του Μίκη Θεοδωράκη στο Ηρώδειο, τους Χαιρετισμούς της Θεοτόκου σε διάφορες μονές, τις γιορτές μας για τις εθνικές επετείους… Τα γεγονότα που ξεχώριζαν ήταν οι επισκέψεις των σχολείων του εξωτερικού, όπως από την Αγγλία και την Ιαπωνία, και φυσικά το Πανελλήνιο Φεστιβάλ Μαθητικού Θεάτρου που λάμβανε χώρα στο Αρσάκειο Ψυχικού με θεατρικές παραστάσεις σχολείων από όλη την Ελλάδα, το οποίο τα δύο τελευταία χρόνια έχει γίνει Πανευρωπαϊκό! Συμμετείχα στους παραδοσιακούς χορούς, στη χορωδία και στο πιάνο στις γιορτές και στις αποφοιτήσεις μας. Η τελετή αποφοίτησής μας από την Γ΄ Λυκείου ήταν ιδιαίτερα συγκινητική και επιτυχημένη. Θυμάμαι είχαμε παίξει στο πιάνο και ένα πρωτότυπο κλασικό κομμάτι για έξι χέρια με τις συμμαθήτριές μου Μαρία Μεταξοπούλου και Χρυσούλα Λιάκου. Στους Αγώνες Μαθητικού Θεάτρου, που διοργανώνονταν από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το Θέατρο Τέχνης – Κάρολος Κουν, σε συνεργασία με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και την υποστήριξη των υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού, συμμετείχα στον Διαγωνισμό Αφίσας και έλαβα διάκριση για μία από τις καλύτερες αφίσες της 4ης διοργάνωσης το 1995. Είχα επίσης λάβει πρώτα βραβεία σε πολλούς διαγωνισμούς ζωγραφικής, όπως στον 8ο διαγωνισμό Νέων καλλιτεχνών της Πάτρας το 1991. Διηγήματά μου και εκθέσεις δημοσιεύονταν συχνά στο «Εφημεριδάκι» της Μεσημβρινής και στο πολιτιστικό περιοδικό «Νεανικός Φάρος» του Σωματείου «Φίλωνα».
Η παιδεία που λάβατε σας στήριξε για τη μετέπειτα πορεία σας, την επαγγελματική και την προσωπική;
Αισθάνομαι εξαιρετικά τυχερή που υπήρξα μαθήτρια σε αυτά τα σχολεία. Είναι σχολεία με πολύχρονη και σημαντική ιστορία, με τεράστια συνεισφορά στο Γένος αλλά και στο πρόσωπο της γυναίκας. Η προσέγγιση στην εκπαίδευση στόχευε όχι απλά στη μετάδοση της γνώσης, αλλά στην πραγματική μόρφωση και άμιλλα, πάντα σε συνάρτηση με τη διαμόρφωση του ήθους και του χαρακτήρα μας. Σημαντική ήταν επίσης και η έμφαση στην ελληνορθόδοξη ταυτότητα και παράδοση, αλλά ταυτόχρονα και ο πολυδιάστατος διάλογος με άλλα σχολεία του εξωτερικού. Όλα αυτά συνέβαλαν στο να διαμορφώσουμε τα σωστά ιδανικά και αξίες, να αποκτήσουμε αυτογνωσία, να αναπτύξουμε τη δική μας αντίληψη και ταλέντα, να κατανοήσουμε τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα μας, να πάρουμε πρωτοβουλίες, αλλά και να δούμε τον ρόλο μας σαν μέρος του συνόλου. Όλο το διδακτικό προσωπικό ήταν εξαιρετικό. Αν ήταν να αναφέρω μόνο μερικά από τα ονόματα που για μένα ξεχώρισαν είναι στην Πάτρα: η δασκάλα του Νηπιαγωγείου μας κυρία Λίλη, η διευθύντρια του Δημοτικού μας κυρία Μπότσαρη και η φιλόλογός μας κυρία Σωτηροπούλου, στην Αθήνα: η φιλόλογός μας κυρία Μπενέκου, η κυρία Κατερίνα Μάρκου στα Καλλιτεχνικά, η κυρία Νικητοπούλου στην Ιστορία και η κυρία Μαϊτού στη Μουσική. Επίσης θεωρώ πολύ σημαντικό το έργο της ιστοσελίδας στο LinkedIn Arsakeio Graduates Alumni και τη δυναμική παρουσία της στο διαδίκτυο και στα κοινωνικά μέσα, γιατί είναι ο ουσιαστικός κρίκος που συνδέει το παρελθόν με το μέλλον των Σχολείων.
Από όσο γνωρίζουμε, το ερευνητικό σας έργο έχει αναγνωριστεί και διδάσκεται σε πολλά πανεπιστήμια.
Ναι, η έρευνα είναι η κύρια ασχολία μου. Μέχρι στιγμής έχω δημοσιεύσει 12 ακαδημαϊκά συγγράμματα. Πολλά από αυτά έχουν μεταφραστεί στα Γερμανικά, Ολλανδικά, Ιταλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Πορτογαλικά, Πολωνικά και Ρωσικά. Αρκετά αποτελούν διδακτική ύλη σε πολλά πανεπιστήμια: Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT), University for the Creative Arts του Farnham, Robert Gordon University της Σκωτίας, Architectural Association School of Architecture του Λονδίνου, UC Berkeley California, University College London, Chinese Academy of Sciences κτλ. Μπορεί κανείς να βρει τις εκδόσεις μου και σε μεγάλες βιβλιοθήκες: The Library of Congress, British Library, Drawing Room, Deutsche Nationalbibliothek, Canadian Centre for Architecture, World Cat. Τα συγγράμματά μου έχουν συμπεριληφθεί επίσης σε εγκυκλοπαίδειες: «Academic Dictionaries and Encyclopedias», «Spektrum der Wissenschaft Encyclopedia of Physics (Springer Nature)» και συγκαταλεγεί ως ‘Bestseller’ σε παγκόσμιες κατατάξεις: Book Authority, Bücher World, Magrudy κ.α. Είναι σπουδαίο να βλέπεις το συγγραφικό σου έργο να κυκλοφορεί σε όλο τον κόσμο από μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων, όπως Foyles, Waterstones, Barnes and Noble, Blackwells, Dymocks, Walmart, Amazon.
Παράλληλα με την ερευνητική και συγγραφική σας απασχόληση, συνεχίζετε να εκφράζεστε και καλλιτεχνικά;
Οι ερευνητικές, καλλιτεχνικές και συγγραφικές δραστηριότητές μου ήταν πάντοτε άρρηκτα συνδεδεμένες. Ουσιαστικά η μία συμπληρώνει την άλλη. Ο ‘πυρήνας’ της εν γένει δραστηριότητάς μου είναι το σχέδιο σε σχέση με τις αόρατες δυναμικές γεωμετρίες του χώρου. Αυτό μπορεί να πάρει πολλές μορφές, όπως σχέδιο με μελάνι ή μολύβι σε διαφάνεια, διαδραστικές προβολές εικονικής πραγματικότητας, animation, ψηφιακά διαγράμματα, παρεμβάσεις σε πραγματικούς χώρους χρησιμοποιώντας απλά υλικά, όπως μαύρη χαρτοταινία και ακρυλική μπογιά. Αυτός ο τύπος σχεδίου λειτουργεί σαν ένας ‘ενδιάμεσος χώρος’ (interstitiality) μεταξύ ύλης, πληροφορίας και χώρου. Έτσι, τις περισσότερες φορές τα θέματα της έρευνάς μου απορρέουν από την ενασχόληση μου με το σχέδιο μέσα από το οποίο πηγάζουν νέες προοπτικές αλλά και προκλήσεις.
Έχετε λάβει μέρος σε εκθέσεις;
Ναι, έχω λάβει μέρος σε φεστιβάλ και σε ομαδικές εκθέσεις. Από το 2016-2019 συμμετείχα στο ESPACIO ENTER Canarias – International Festival of Creativity, Innovation & Digital Culture (TEA Museum of Art). Το ιδιαίτερο γνώρισμα αυτών των φεστιβάλ είναι πως παράλληλα φιλοξενούν και άλλα διεθνή γεγονότα όπως Ars Electronica Animation, Japan Media Arts, Art Futura, Mundos Digitales, Kimuak, Cinewest, Miden, Now and After, Media Dome, Made in Canarias. Συμμετείχα επίσης στην 53η Μπιενάλε Βενετίας – Rietveld Arsenale το 2009, στο «Άκτιστο», μια διεθνή αρχιτεκτονική έκθεση με παράλληλη σειρά ομιλιών από τη School of ARCHitecture for All στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών το 2008, στο GAGE Festival 2005 του Hull Time Based Arts. Το 2004 στην έκθεση Without Borders (University of Maine) και την ίδια χρονιά στην έκθεση με τίτλο: Marks in Space: Drawing & Sculptural Form (Usher Gallery, The Arts Council, Hayward Gallery και Lincoln County Council). Το 2003-2004 έλαβα μέρος στο Drawing – The Process (Kingston University και University of Plymouth), στην έκθεση Not TV: Being There (Slade School of Fine Art), στο NY Digital Salon 10th Anniversary 2003 και στην 50ή Μπιενάλε Βενετίας – Agendas/WSA/Tate Britain και στην έκθεση Computers in Art & Design Education. Το 2001, συμμετείχα στο πρόγραμμα Pathways/CADISE Artists-in-Residency. Έργα μου έχουν εκτεθεί και σε γκαλερί, σε σχολές και ινστιτούτα Καλών Τεχνών: Kaywon School of Art & Design της Σεούλ, CCA, Gallery K, The Mall Galleries, ING, BHF Bank, Knights Park Gallery, Loughborough University, Birmingham Art Gallery (UCE), The Chapel Gallery, St Helens, Clifford Fisher Gallery, The OneMinutes του Sandberg Instituut, Institute for Media Art Montevideo και Salto TV broadcasting, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Museum, deBuren, Brussel Centraal Museum, Cultuurwerf/Buro Beeldende Kunst, Graphic Design Museum of Breda, het Haarlem College, NIMK, Schunck, Heerlen & TwentseWelle.
Σήμερα πού ακριβώς βρίσκεστε; Ποια είναι η κύρια ασχολία σας;
Από το 2007 συνεργάζομαι με τον διεπιστημονικό οργανισμό τέχνης του MIT «Leonardo –The International Society for Arts, Sciences and Technology» με τη διπλή ιδιότητα της κριτικού και της συγγραφέως. Από την ίδρυσή του το 1968 μέχρι σήμερα, ο βραβευμένος αυτός οργανισμός αποτελεί σημείο αναφοράς ως προς την καινοτομία, μέσω της ανάδειξης και ανάπτυξης νέων τύπων έρευνας και δημιουργίας εκεί όπου η τέχνη συναντά την επιστήμη και την τεχνολογία. Με ένα αναπτυσσόμενο δίκτυο 135 χωρών, οι δράσεις του Leonardo ISAST είναι ποικίλες, όπως εκδόσεις, εκθέσεις, υποτροφίες, ακαδημαϊκά και ερευνητικά προγράμματα. Από το 2021 έχει διευρυνθεί η συνεργασία μου γιατί συμβάλλω και στο Educators and Students Programme, αναλαμβάνοντας την ευθύνη της αξιολόγησης μεταπτυχιακών και διδακτορικών διατριβών. Με επικεφαλής την επί σειρά ετών διακεκριμένη εικαστικό, ακτιβίστρια και ομότιμη καθηγήτρια Sheila Pinkel, ο στόχος μας είναι η ανάδειξη νέων τύπων έρευνας μέσω της βάσης δεδομένων LABS – Leonardo Abstracts Service, ειδικών εκδόσεων του ΜΙΤ και άλλων μορφών συνεργασίας. Η συνεισφορά του LABS είναι σημαντική, γι’ αυτό αναγνωρίστηκε και επίσημα με τo «Βραβείο Πρωτοπορίας Leonardo» που απονεμήθηκε το 2018. Από το 2010 είμαι επίσης μέλος του διεθνούς οργανισμού για την προώθηση του διεπιστημονικού ακαδημαϊκού διαλόγου σε τομείς που αφορούν στην τέχνη, την επιστήμη και την τεχνολογία «International Symposium on Electronic Art (ISEA)». Είμαι επισκέπτρια λέκτορας στο MA Architecture & Digital Media (University of Westminster) και στο MA Architecture & Urbanism (Architectural Association School of Architecture).
Θέλετε να μας πείτε περισσότερα για τις επαγγελματικές σας συνεργασίες;
Γενικά αισθάνομαι πολύ τυχερή που έχω τη δυνατότητα να συνεργάζομαι με καταξιωμένους ερευνητές, ακαδημαϊκούς, επιστήμονες, αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες οι οποίοι έχουν αναπτύξει σημαντική διεπιστημονική γνώση και δράση με πρωτοποριακό όραμα και ανοιχτούς ορίζοντες, όπως γίνεται στους Οργανισμούς Leonardo και ISEA.
Επειδή πάντα με ενδιέφερε η καινοτομία και η διδακτορική έρευνα μέσα από τον διάλογο της ψηφιακής τεχνολογίας με το σχέδιο, από πολύ νωρίς συμμετείχα στην ανάπτυξη σχετικών ακαδημαϊκών προγραμμάτων, εκθέσεων και εκδόσεων, όπως το «AHRC Fine Art Doctoral Research Training Programme 2005-2007» με το WSA και το Πανεπιστήμιο Kingston του Λονδίνου, το πρόγραμμα «Σχέδιο και Ψηφιακή Τεχνολογία» σε συνεργασία με τη διεθνή ένωση ανεξάρτητων σχολών τεχνών (AIAS) το 2001 στο Λονδίνο, τη δημιουργία του διαδικτυακού Κέντρου Διαδραστικών Τεχνών σε συνεργασία με το Centre for Interactive Network Arts Multimedia Arts Research and Electronic Laboratories (MARCEL), WSA, Le Fresnoy Studio National des Arts Contemporains, Ryerson Polytechnic University, Cergy-Pontoise University, University of Maine, ΝΥ School of Visual Arts και Souillac Group. Εκτός από την πολυετή συμμετοχή μου σε ακαδημαϊκά συμβούλια, έχω επίσης συμβάλει κατόπιν πρόσκλησης σε ομάδες εργασίας σχετικά με νέους τύπους έρευνας στις τέχνες, όπως η Research-Creation, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και Fonds de Recherche du Québec, το 2017. Είμαι επίσης μέλος του Pie (π): Publication Integrity and Ethics του Ηνωμένου Βασιλείου για τη διασφάλιση ποιότητας και ορθής πρακτικής στον τομέα των ακαδημαϊκών εκδόσεων.
Άρθρα μου έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά, όπως το «TRACEΥ – Drawing and Visualisation Research» (Loughborough University), το «Journal Spéciale Z» (Ecole Spéciale d’Architecture, Παρίσι και Bruil & van de Staaij) και το «Digimag Journal» του οργανισμού Digicult στο Μιλάνο, το οποίο εστιάζει στην κριτική ανάλυση της σχέσης της ψηφιακής τεχνολογίας, της τέχνης και του σύγχρονου πολιτισμού.
Ειδικά στον τομέα της αρχιτεκτονικής έχω συνεργαστεί ακαδημαϊκά και ως μέλος οργανωτικών και κριτικών επιτροπών με τη σχολή αρχιτεκτονικής Bartlett του UCL, το τμήμα αστικής μελέτης του Πανεπιστημίου Roma Tre της Ρώμης και με ανεξάρτητους αρχιτεκτονικούς οργανισμούς, όπως Urban Transcripts και SARCHA, με στόχο τη δημιουργία μεταπτυχιακών εργαστηριακών μαθημάτων, αρχιτεκτονικών παρεμβάσεων, εκδόσεων και εκθέσεων σε διάφορες πόλεις, όπως Αθήνα, Ρώμη και Λονδίνο. Να σημειωθεί πως η SARCHΑ εκπροσώπησε το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Tο «Polypolis_Athens Project» με τη SARCHA παρουσιάστηκε στη διεθνή έκθεση «British Council International Architecture & Design Showcase» ως η επίσημη συμμετοχή της Ελλάδας στο φεστιβάλ αρχιτεκτονικής του Λονδίνου (London Festival of Architecture) που αποτέλεσε μέρος της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας του 2012. Το «Polypolis_Gerani 2012» ήταν μέρος του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Youth in Action» και πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων, τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πώς αποτιμάτε τη μέχρι τώρα πορεία σας;
Είμαι πολύ ευχαριστημένη που η δραστηριότητά μου, τόσο η ερευνητική όσο και η καλλιτεχνική, έχει αναγνωριστεί και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό: Έχω τιμηθεί με Χρυσά Μετάλλια και Βραβεία Αριστείας για την προσφορά μου στις Καλές Τέχνες από τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, το Υπουργείο Πολιτισμού, τον Δήμο Πειραιώς, τα «Νέα Ταλέντα Φίλωνα» (1988-1994). Οι διακρίσεις μου στο εξωτερικό συμπεριλαμβάνουν τους εξής τίτλους: «Official Laurel Selection 2019» (ESPACIO ENTER Canarias), «Top Design Initiative, Most Popular Design and Top City Exhibition Website» (WebStatsDomain.org, 2016), «The Green and Stone Drawing Prize» (Chelsea College of Art & Design, 1998).
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;
Με έμφαση στις νέες μορφές ‘υβριδικής’ τέχνης και έρευνας, θα ήταν ενδιαφέρον να διερευνηθεί η έννοια της ‘μετα-υλικότητας’ (την οποία παρουσίασα στο σύγγραμμά μου «Metamateriality: Redefining Matter in Contemporary Art», LAP – Lambert Academic Publishing, 2019) σε σχέση με τις μελλοντικές προεκτάσεις του φιλοσοφικού πλαισίου και της μεθοδολογίας που αναπτύχθηκαν στην τελευταία μελέτη μου. Αναφορικά με τις υπάρχουσες επαγγελματικές συνεργασίες μου είμαι πολύ ευχαριστημένη γιατί πιστεύω πως δεν υπάρχει καλύτερο πράγμα από το να συμβάλλεις στην ανάδειξη της νέας γενιάς ερευνητών και καλλιτεχνών.
Σας ευχαριστούμε θερμά.
Κι εγώ σας ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον σας στο έργο μου και που δόθηκε η ευκαιρία αυτής της συνέντευξης. Εύχομαι καλή συνέχεια στο σημαντικό έργο της ιστοσελίδας Arsakeio Graduates Alumni και των Σχολείων. Πάντα τα Σχολεία είναι ένα βήμα μπροστά και χαίρομαι πολύ να βλέπω τις επιτυχίες τους. Εύχομαι επίσης από καρδιάς καλή πρόοδο σε μαθητές και μαθήτριες και να έχουν προσωπική και επαγγελματική επιτυχία στον δρόμο της ζωής που θα επιλέξουν.