Δρ Μαριάννα Προκόπη-Δημητριάδη, ερευνήτρια & επιχειρηματίας βιοτεχνολογικής καινοτομίας

Δρ Μαριάννα Προκόπη-Δημητριάδη, απόφοιτη 1999

Β΄ Αρσάκειο-Τοσίτσειο Λύκειο Εκάλης

Αγαπητή μας απόφοιτη δρ Προκόπη, μαθαίνουμε τα νέα σας και διαβάζουμε για εσάς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μόλις βραβευθήκατε ως Silver Winner στην κατηγορία Rising Star Founder of the Year στα Global WomenTech Network Awards 2022. Τι ακριβώς είναι αυτή βράβευση και τι σημαίνει για εσάς;

Το WomenTech Network είναι μία από τις κορυφαίες κοινότητες στον κόσμο για τις γυναίκες στην τεχνολογία με περισσότερες από 7.100 παγκόσμιες πρέσβειρες που εκπροσωπούν 172 χώρες. Το WomenTech Network προσπαθεί να ενδυναμώσει τις γυναίκες στην τεχνολογία μέσω της ανάπτυξης ηγεσίας, της επαγγελματικής προώθησης και των προγραμμάτων καθοδήγησης. Η αναγνώρισή μου σε παγκόσμιο επίπεδο ανάμεσα σε κορυφαίες γυναίκες της τεχνολογίας είναι τεράστια τιμή, μου δίνει κουράγιο να συνεχίσω την πορεία μου και να προσφέρω και σε άλλες γυναίκες που έχουν ως όραμα να προσφέρουν στον κόσμο. Το βραβείο Rising Star Founder of the Year απονέμεται ετησίως σε τρεις νικήτριες ως ανερχόμενα αστέρια στην τεχνολογία, αναγνωρίζοντας τα εξαιρετικά επιτεύγματά τους. Η επιλογή έγινε μεταξύ 1.247 σπουδαίων υποψηφίων από 142 χώρες, με 150 φιναλίστ και 59 νικητές σε 16 κατηγορίες.

Η Μαριάννα Silver Winner στα βραβεία Womentech 2022

Από ποιο Αρσάκειο αποφοιτήσατε και τι σπουδάσατε στη συνέχεια;

Αποφοίτησα από το Β΄ Αρσάκειο-Τοσίτσειο Λύκειο Εκάλης. Είμαι Αρσακειάδα από τα πρώτα μόλις χρόνια της σχολικής μου ζωής, ξεκινώντας από το Νηπιαγωγείο του Αρσακείου Ψυχικού και αμέσως μετά «μετακομίζοντας» στο Αρσάκειο-Τοσίτσειο Εκάλης, από όπου αποφοίτησα το 1999. Τη φοιτητική μου ζωή πέρασα εξολοκλήρου στη Μεγάλη Βρετανία. Αποφοίτησα με BSc in Molecular and Cellular Biology και MSc in Biochemistry by Research από το University of Kent. Συνέχισα με σπουδές στο Λονδίνο, αποκτώντας MSc in Medical Microbiology and Bacteriology από το London School of Hygiene and Tropical Medicine of University of London. Οι καθηγητές μου ήταν εξαιρετικοί και πολύ υποστηρικτικοί. Η περίοδος των σπουδών μου ήταν αρκετά δύσκολη. Κάποια πράγματα στη ζωή, ξέρετε, αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη και πρέπει να είσαι έτοιμος να τα αντιμετωπίσεις˙ και ένα από αυτά ήταν και η οικονομική μου κατάσταση. Σπούδασα δουλεύοντας σχεδόν καθ᾽ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου. Ήταν εξαιρετικά δύσκολα χρόνια, όμως είμαι περήφανη που κατάφερα να αντεπεξέλθω στις ανάγκες εκείνης της εποχής.

Ποια ήταν η μετέπειτα πορεία σας προς το διδακτορικό, πώς το επιλέξατε, ποια ήταν συνολικά η εμπειρία σας;

Πάντα παρακολουθούσα τις εξελίξεις στη βιοτεχνολογία και πάντα με τραβούσαν οι πιο πρωτοπόρες έρευνες. Όμως στα αρχικά στάδια των σπουδών μου είχα αφοσιωθεί σε πιο παραδοσιακά βιολογικά μονοπάτια μέχρι που βρήκα ένα θέμα που πραγματικά μου κέντρισε την προσοχή: τα βλαστοκύτταρα και οι εφαρμογές που μπορεί να έχουν στην ιατρική. Κατάφερα και πήρα υποτροφία από το JRC/NHS King’s College Hospital για να συνεχίσω τις διδακτορικές μου σπουδές PhD in Cardiovascular and Stem Cell Research στο British Heart Foundation Centre of Excellence τής Ιατρικής Σχολής τού King’s College London. Το πρόγραμμα, δεν θα πω ψέματα, ήταν εξαιρετικά απαιτητικό. Όμως το λάτρεψα, είχα την ευκαιρία να μυηθώ σε cutting-edge τεχνικές μέσα σε ένα μοντέρνο state-of-the-art περιβάλλον και να έρθω σε επαφή με ιστορικές προσωπικότητες της βιοϊατρικής. Τεράστια τιμή αλλά και «φάρος» στη ζωή μου κατά τη διάρκεια του διδακτορικού ήταν η γνωριμία μου με τον Sir James Black, που τιμήθηκε με το Νόμπελ Φυσιολογίας/Ιατρικής για το εξαιρετικό επιστημονικό του έργο που οδήγησε στην ανακάλυψη δύο σημαντικών φαρμάκων: της προπρανολόλης και της σιμετιδίνης, που έχουν αφήσει εποχή ως bestseller prescribed drugs. Αποφοίτησα από το King’s College London το 2011 με έπαινο και μου απονεμήθηκε και το ετήσιο βραβείο «Research Graduate of the Year». Συνέχισα με ακόμα μία υποτροφία, έχοντας κερδίσει το βραβείο «Peter Baker Award in Physiology», για περαιτέρω εξειδίκευση στο Hannover Medical School της Γερμανίας, όπου αφοσιώθηκα στη μελέτη των νανοθεραπειών που εμπερικλείουν miRNAs. Πρόκειται για μια καινοτόμο τεχνική που τα τελευταία χρόνια γίνεται τεράστιος αγώνας για να εφαρμοστεί και στην κλινική πρακτική.

Μιλήστε μας λίγο για το ερευνητικό σας έργο. Πού στοχεύει;

Το ερευνητικό μου έργο επικεντρώνεται στην εξατομικευμένη ογκολογική έρευνα και την άμεση εφαρμογή της σε καινοτόμες λύσεις για τη θεραπεία και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών. Καθώς η φροντίδα του καρκίνου μετατοπίζεται από μια προσέγγιση που επικεντρώνεται στην ασθένεια σε μια προσέγγιση με επίκεντρο τον ασθενή, υπάρχει αυξημένη ανάγκη αντιμετώπισης των περιορισμών τόσο στην έρευνα για τον καρκίνο όσο και στα διαθέσιμα εργαλεία φροντίδας. Η στρατηγική μας για την καταπολέμηση της νόσου του καρκίνου εστιάζεται στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου μοντέλου φροντίδας, σε μια ολιστική προσέγγιση και αφορά στην έγκαιρη διάγνωση (miRNA liquid–based biopsies), την εξατομικευμένη θεραπεία (EVmiR® therapeutics), την ανακουφιστική φροντίδα του δέρματος (εὖSKIN®) και την αντικατάσταση ιστών.

Εκτός από ερευνήτρια είστε και επιχειρηματίας. Τι σας ώθησε προς αυτή την κατεύθυνση;

Είμαι συνιδρύτρια τριών πιστοποιημένων καινοτόμων βιοτεχνολογικών εταιρειών με έδρα τη Λεμεσό. Στην Theramir Ltd αναπτύσσουμε εξατομικευμένες θεραπείες νέας γενιάς και διαγνωστικές πλατφόρμες για τον καρκίνο με βάση τα βλαστοκύτταρα, τη νανοτεχνολογία και τα microRNAs. Στη Promed Bioscience Ltd καινοτομούμε στον τομέα των ιατρικών βιοϋλικών, όπου αναπτύσσουμε 3D-ατελοκολλαγόνο για έρευνα και ιατρικές εφαρμογές, όπως είναι η σύνθεση τρισδιάστατων τεχνητών οργάνων, η βιοεκτύπωση ιστών και η επούλωση τραυμάτων. Στη RSL Revolutionary Labs Ltd εστιάζουμε στην ανάπτυξη καινοτόμων δερματολογικών σκευασμάτων για την ανακούφιση και την επούλωση δερματικών παρενεργειών σε ογκολογικούς ασθενείς μετά από ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία. Δεν θα πω ψέματα, δεν είχα οραματιστεί ποτέ ότι η έρευνά μου θα μεταπηδούσε από το ακαδημαϊκό περιβάλλον στο επιχειρηματικό. Σε αυτό συνέβαλαν δύο γεγονότα: η οικονομική κρίση του 2012, όταν για περίπου μία πενταετία τα κυπριακά επιστημονικά κονδύλια ήταν ανύπαρκτα, και, δεύτερο, ο χαμός του πατέρα μου και της μικρότερης αδερφής μου από καρκίνο. Εκείνο το διάστημα αποφασίσαμε με τους συνεργάτες μου να πάρουμε την επιχειρηματική οδό και να καλύψουμε το κενό που υπήρχε και υπάρχει ακόμα στη φροντίδα των ογκολογικών ασθενών.

Είστε κλινική επίκουρη καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του European University της Κύπρου. Βασικός σας στόχος ήταν η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία;

Το όνειρό μου ήταν πάντα να ασχοληθώ με την έρευνα, δεν θα θυσίαζα την αγάπη μου για το εργαστήριο και τις μικρές μου «ανακαλύψεις» με την αποκλειστική ακαδημαϊκή καριέρα. Δυστυχώς το πανεπιστημιακό καθεστώς της Κύπρου δεν επιτρέπει την ενασχόληση των καθηγητών με τον ιδιωτικό τομέα, όπως π.χ. είναι τόσο διαδεδομένο στην Αμερική. Άρα κλήθηκα να διαλέξω έναν από τους δύο ρόλους. Ο ρόλος του κλινικού καθηγητή, όπως είναι και ο τίτλος μου στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, αφορά σε καθήκοντα που περιλαμβάνουν τη διδασκαλία των φοιτητών σε πρακτικά θέματα του επαγγέλματός τους και όχι σε θεωρητικά. Και συνήθως είναι ένας τιμητικός τίτλος για τα κλινικά επιτεύγματα και τη φήμη του ατόμου.

Εκτός από το Global WomenTech Network Awards 2022, έχετε και άλλα βραβεία και διακρίσεις. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτά.

Οι τελευταίες χρονιές, αν και χαρακτηρίζονται δύσκολες και οικονομικά αλλά και κοινωνικά λόγω της πανδημίας, τουλάχιστον σε επίπεδο επαγγελματικό μού έχουν αφήσει μια πολύ ευχάριστη γεύση. Τον προηγούμενο Αύγουστο διακριθήκαμε από το Falling Walls Foundation του Βερολίνου στην κατηγορία Venture Finalists, Breakthrough Start–up of the Year 2022 και τον Ιούλιο είχα την τιμή να βραβευτώ στο Λονδίνο με το Distinguished King’s Alumni of the Year Award in STEM 2022, που αποτελεί ιδιαίτερη αναγνώριση από το πανεπιστήμιό μου της πρωτοποριακής μου δουλειάς, αλλά και εμού της ιδίας ως επιχειρηματία στη βιοτεχνολογία. Τον Δεκέμβριο του 2021 βραβεύτηκα με το Κυπριακό Βραβείο Έρευνας ως Νέος Ερευνητής στις Επιστήμες Ζωής και το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου τιμήθηκα με το βραβείο της Αμερικανικής Ακαδημίας Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας στο συνέδριο ASBMB: Extracellular Vesicle Studies From Benchtop to Therapeutics για την καινοτόμο πειραματική θεραπευτική μέθοδο EVmiR® κατά του καρκίνου του μαστού. Τον Οκτώβριο του 2020 ψηφίστηκα ως Γυναίκα της Χρονιάς στην Καινοτομία των βραβείων Madame Figaro-Τράπεζα Κύπρου. Έχω εξασφαλίσει ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις από κυπριακούς και διεθνείς φορείς, ενώ τα αποτελέσματα της έρευνάς μας έχουν κατοχυρωθεί ως ευρεσιτεχνίες αλλά και ως προϊόντα που βρίσκονται ήδη στη διεθνή αγορά. Για το έτος 2022 συμπεριλήφθηκα στη λίστα «10 Women to watch in 2022» από το Global Woman Network, London, UK, είμαι Global Ambassador για την Κύπρο στο WomenTech Network 2022 και έχω επιλεγεί για το ευρωπαϊκό σχέδιο «50 Female Founders of 2022» από την Ευρωπαία Επίτροπο Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας.

Έχοντας μεγαλώσει στην Ελλάδα και αναπτύξει την επαγγελματική σας δραστηριότητα στην Κύπρο πώς βλέπετε συγκριτικά τις δύο χώρες στους τομείς της έρευνας και της επιχειρηματικότητας;

Από την Ελλάδα έφυγα στα 19 μου χρόνια και δεν επέστρεψα ξανά εκτός από λίγες μέρες διακοπών κάθε χρόνο. Δεν έχω λοιπόν ολοκληρωμένη εικόνα της τρέχουσας κατάστασης. Όμως παρατηρώ μια τεράστια προσπάθεια τα τελευταία δύο χρόνια για εξωτερίκευση και ανάδειξη της καινοτομίας αλλά και της νεανικής επιχειρηματικότητας. Από την άλλη πλευρά, ερχόμενη στην Κύπρο το 2010 μετά από 10 χρόνια στην Αγγλία μπορώ να πω ότι οι διαφορές ήταν τεράστιες. Εκεί υπήρχαν περίπου 5 με 6 ερευνητικές ομάδες που ασχολούνταν με τον καρκίνο, περίπου 2-3 πανεπιστήμια, 1-2 ερευνητικά κέντρα και 2-3 επιχειρήσεις βιοτεχνολογίας. Οι επιλογές και οι ευκαιρίες για επαγγελματική αποκατάσταση, όπως καταλαβαίνετε, ήταν ελάχιστες. Έπαιξε βεβαίως σε αυτό και ιδιαίτερο ρόλο η οικονομική κρίση του 2012. Αυτή τη στιγμή τα πράγματα έχουν βελτιωθεί αρκετά, υπάρχει ραγδαία ερευνητική εξέλιξη, υπερσύγχρονος εξοπλισμός, περισσότερα ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια. Σε επιχειρηματικό επίπεδο προωθείται ιδιαίτερα η κουλτούρα των νεοφυών εταιρειών και των επιχειρήσεων καινοτομίας και έχουν εισαχθεί από την πολιτεία ενθαρρυντικά σχέδια για περαιτέρω ανάπτυξη και δικτύωση.

Τι σημαίνει να είσαι γυναίκα ερευνήτρια και γυναίκα επιχειρηματίας; Πώς σας αντιμετωπίζουν στο επαγγελματικό σας περιβάλλον;

O συνδυασμός ερευνήτρια-γυναίκα με στροφή στο επιχειρείν δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος ούτε στον προσωπικό μου κύκλο και ούτε στο ακαδημαϊκό περιβάλλον όπου ανήκα για αρκετά χρόνια. Η επιλογή μου αυτή αρχικά προκάλεσε κάποια δυσπιστία και ερωτηματικά για την επιτυχία, τόσο την προσωπική όσο και την επιχειρηματική. Ξεκινώντας πριν από 6 χρόνια και δημιουργώντας την πρώτη μας start-up οι προκλήσεις ήταν τεράστιες, κυρίως λόγω της ιδιομορφίας των επιχειρήσεών μας που αφορούν σε έναν τομέα πρωτοεμφανιζόμενο στο νησί. Το γεγονός ότι είμαι γυναίκα δεν πιστεύω ότι στάθηκε εμπόδιο στην καριέρα μου, όμως σίγουρα οι δυσκολίες και το γεγονός ότι οι αρχικές μας προσπάθειες «χλευάστηκαν» με έκανε να πεισμώσω και να ρισκάρω ακόμα παραπάνω. Έχοντας ως όραμα να προσφέρω στον συνάνθρωπο και τον ασθενή, ήταν πολλές οι στιγμές που βρήκαμε κλειστές πόρτες στα πρώτα μας βήματα. Η μεγαλύτερη δυσκολία μας ήταν να πείσουμε πως εδώ, στη μικρή Κύπρο, μπορούμε να φέρουμε την επανάσταση στον τομέα της βιοτεχνολογίας. Ακούσαμε πολλά «όχι», ένα «ναι» όμως ήταν αρκετό να κάνει τη διαφορά. Η καινοτομία δεν συμβαίνει έτσι απλά. Η καινοτομία ωθείται από την επιχειρηματικότητα και αποτελεί την κινητήρια δύναμή της, είναι ένα μείγμα οράματος, πάθους, δέσμευσης.

Απονομή του βραβείου Γυναίκα της Χρονιάς στην Καινοτομία 2020, Madame Figaro-Estee Lauder, Τράπεζα Κύπρου

Ως μέντωρ στο Junior Achievement Cyprus ενδιαφέρεστε και για τη νεανική επιχειρηματικότητα. Τι θα συμβουλεύατε τους νέους στη σημερινή πραγματικότητα που είναι ασταθής και επισφαλής;

Τα τελευταία χρόνια συμμετέχω ως μέντορας εθελοντικά σε πολλά προγράμματα καινοτομίας και νεανικής επιχειρηματικότητας, όπως είναι το JA Cyprus, το AIPFE Cyprus-Women of Europe, το Falling Walls Female Science Talents, το ARIS-Deloitte Cyprus, το WomenTech Network κ.ά. Κάθε εποχή έχει τις αστάθειές της, ό,τι και να μας συμβεί όμως ένα είναι σίγουρο: ότι πρέπει να κάνετε αυτό που λατρεύετε στη ζωή σας, να βρείτε το πάθος σας και να χτίσετε το όραμά σας. Όσον αφορά στην καινοτομία για μένα σημαίνει να είσαι χρήσιμος, να είσαι δημιουργικός και να είσαι πρωτοπόρος. Για τους πιο τολμηρούς που θέλουν να ενταχθούν στον κόσμο της επιχειρηματικότητας οι καλές ιδέες είναι το πρώτο στάδιο, όμως για να πετύχετε πρέπει να προσδιορίσετε σωστά το πρόβλημα που θέλετε να επιλύσετε, να γνωρίζετε τον ανταγωνισμό, το μέγεθος της αγοράς και πώς μπορείς να φτιάξετε ένα ελάχιστο βιώσιμο προϊόν και, πάνω από όλα, να δημιουργήσετε μια ομάδα που να μπορεί να συνεργαστεί για το κοινό καλό και όραμα. Επομένως, αν και είναι δύσκολοι οι καιροί να μην αφήσετε τον κίνδυνο της αποτυχίας να σας αποθαρρύνει! Να είστε τολμηροί!

Η Μαριάννα κριτής στον διαγωνισμό Junior Achievement Cyprus για την εκπροσώπηση της Κύπρου στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό Νεανικής Επιχειρηματικότητας

Υπάρχουν θετικά στοιχεία που σας προσέφερε το Αρσάκειο για την περαιτέρω εξέλιξή σας στην επαγγελματική και την προσωπική σας ζωή;

Έχω τις καλύτερες αναμνήσεις από το σχολείο μου, από τα νηπιακά μου χρόνια μέχρι τη χρονιά αποφοίτησης. Το περιβάλλον του Σχολείου ήταν μοναδικό και οι εγκαταστάσεις, ιδιαίτερα για την εποχή εκείνη, ήταν πρωτοποριακές. Οι καθηγητές μας εκτός από την διδακτέα ύλη μάς μετέδιδαν κουλτούρα και αρχές˙ και εκείνες τις αρχές θα ήθελα να τις διατηρήσω, αλλά και να τις μεταλαμπαδεύσω και στα δικά μου παιδιά. Θα ήθελα να τονίσω πως έχω ιδιαίτερες αναμνήσεις από την πρώτη μου δασκάλα την κ. Σταυρούλα Φλεριανού, που εκτός από τις πρώτες αναμνήσεις που μου χάρισε στην Α᾽ Δημοτικού ήταν και στήριγμά μου ιδιαίτερο όταν έχασα τη μητέρα μου λίγα χρόνια αργότερα. Τι να πρωτοπώ επίσης για την κ. Αγγελική Καραβίτη, τη φιλόλογό μας στο Λύκειο. Αν και δεν είχα καμία κλίση στα φιλολογικά, είχε το χάρισμα της μεταδοτικότητας, μας έκανε πάντα να νιώθουμε περήφανοι και μοναδικοί για τις ρίζες μας. Τελειώνοντας, ένα τεράστιο «ευχαριστώ» ‒που δεν της το έχω πει ποτέ προσωπικά‒ στη δρα Μαργαρίτα Μεταξά που τη θεωρώ πρότυπο γυναίκας, επιστήμονα και δασκάλας. Μας ταξίδευε στον κόσμο της επιστήμης, τόσο εντός σχολείου όσο και εκτός, οργώσαμε τους δρόμους της βραδινής Αθήνας για το φαινόμενο της φωτορύπανσης, επισκεφθήκαμε άπειρες φορές το Πλανητάριο Αθηνών, το Μέγαρο Μουσικής και χάρη σε εκείνη, στα σαράντα μου πλέον χρόνια, απέκτησα το δικό μου τηλεσκόπιο. Άρα, τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά το σχολείο μου με επηρέασε και με επηρεάζει ακόμα και τώρα και περήφανα ακόμα λέω πως είμαι Αρσακειάδα.

Αναμνηστική φωτογραφία από την Ε΄ τάξη του Γ΄ Αρσακείου-Τοσιτσείου Δημοτικού Εκάλης με τον δάσκαλο κ. Γιάννη Κοκόλη